MITI i HOTIT- nga Kolec
Traboini,
Pantheon 2017
HOTI, NJË MIT QË
KRIJOJ HISTORIA
Nga Sazan Goliku
“Miti i Hotit”, i
Kolec Traboinit është një libër-ese për një nga krahinat e Malësisë së
Madhe ndër më të njohurat në histori. Dhe pse i lindur e rritur larg Traboinit,
nga ku e ka prejardhjen, autori i librit asnjëherë nuk prajti duke shkruar
shkrime të ndryshme rreth figurave e ngjarjeve mbresëlënëse të Hotit që ka qenë
gjithmonë nderi e krenaria e mbarë Malësisë së Madhe. Kur mblidheshin burrat e
maleve në kuvende, gjithherë vendosnin në krye të vendit një burrë nga Hoti. Del në krye i
thoshnin Çun Mulës, del në krye Dedë Gjo Luli, del e priji kuvendit Deli
Meta. Po pse ky nderim kaq i madh. Pse kanë mbetur proverbiale fjalët e
gojëdhënës popullore “Pushka e Hotit e dora e Zotit”. Që në fëmijërinë e tij
autori ka dëgjuar rrëfime për madhështinë e trimërinë e Hotit dhe malësoreve
hotjanë, çfarë e ka shtyrë të kërkojë edhe më tej për të kuptuar enigmën e
lavdisë së kësaj treve me përmasa legjendare. Këndohej dikur nga populli i
mbarë Malësisë dhe i Shkodrës “Nuk janë topat e Ulqinit, por janë djemtë e
Traboinit”, vargje të krijuara në vitin 1878 kur Hoti e Gruda u ngritën me armë
në dorë kundër vendimit të fuqive të mëdha për t’ia dhëne Hotin e Grudën
fqinjëve të veriut. Topat e Ulqinit nuk ishin asgjë më shumë, por anijet
angleze që duke qëlluar me topa brigjet i bënin presion shqiptarëve t i
lëshonin pe Shqipërisë.
Libri “Miti i
Hotit” merret me histori, por nuk shkruan histori, dhe aty ku e prek historinë,
nuk e merr në kronologji, por ndalon në ato nyje e pikëtakime ngjarjesh
nëpërmjet të cilave kërkon të përçojë ide a mendime mbi zhvillimet historike
dhe bëmat e heronjve malësorë. Apo në ato raste kur kërkon të sjellë në
vëmendje ngjarje e figura që mund të jenë edhe krejt të panjohura për lexuesit
e pasionuar të librave me temë historike.
Një temë trajtese
është edhe prejardhja e Hotit, ku polemizohet me një historian si dhe për disa
saktësime për Flamurin e Deçiqit, i ngritur në një grumbull gurësh në Bratilë
të Hotit me 6 prill 1911, por si mal, Deçiqit i takon Grudës dhe është pika
dominuese mbi tërë fushën e Tuzit. Trajtohen edhe jeta e disa figurave
historike, veçmas të familjes së Ded Gjo Lulit që u shua e tëra për Atdhe.
Kësisoj Hoti shihet si një mit që e legjendarizoi trimëria e cilësia luftarake
e malësorëve hotjanë, por që u dëmtua shumë nga ndarja e Hotit nga
Konferenca e Ambasadorëve në Londër me 1913. Pas luftës së dytë botërore me
krijimin e sistemeve komuniste në dy anët e kufirit, nisi në mënyrë sistematike
platforma për rrënimin e mitit të Hotit, kësaj krahine me emër të madh në
histori. Në libër sillen ngjarje e figura historike, një nga ato është jeta
tragjike e luftëtarit nga Hoti Nikoll Gojçi, i cili në moshën njëzet e gjashtë
vjeçare ishte emëruar Komandanti i batalionit të 3 të brigadës së I sulmuese, i
cili tregoi trimëri të pashoqe në luftë për çlirimin e Shqipërisë nga
pushtuesit nazi-fashistë, por u vra tradhtisht prapa shpine nga komandanti i
kësaj brigade Mehmet Shehu. Është po ky gjakësor i cili me dorën e vet
disa vjet pas lufte vrau edhe një hotjan tjetër, Kol Maçin e Hotit.
Megjithëse me
volum të vogël, në 126 faqe, ky libër është mjaft i ngjeshur e i pasur me
ngjarje e fate njerëzore. Në krye të gjithave është një ese për historinë
shkruar me ndjesi të thella dhe shpreh një dashuri të madhe për trojet e të
parëve, me krenarinë për lavdinë, por edhe me dhembje për fatin tragjik
të shqiptarëve trima të Malësisë së Hotit të cilët kurrë nuk u përkulën sepse
çdo bir a bijë e kësaj treve me bëma heroike ne histori kudo ku gjendën nëpër
botë janë krenarë për të parët e vet, për fisin, rrënjët e degët e gjithherë i
dëgjon të thotë, unë
jam prej Hoti e Hoti është kudo ku ndodhëm unë e gjaku që rrjedh prej meje,
duke mishëruar kësisoj thënien e pavdekshme të shkrimtarit të madh
arbëror Marin Barletit në vitin 1510, gjithsekush, shkon në
rrjedhën e gjakut të kombit të vet. Duke pasur këto fjalë të arta që vinë
prej shekujve si një udhërrëfyes për librin e vet të tridhjetë si autor, poeti
dhe eseisti Kolec Traboini ka sjellë një vepër koncize me mësimin e madh se si
një brez duhet të mbështetet fort të një tjetër. Kryekreje në këtë vepër
eseistike mbi historinë e Hotit, këtë mit që e krijoi historia e u përpoqën ta
rrënojnë sistemet absurde, të shfaqet fuqia mbresëlënëse e shëmbëllesës së të
parëve te pasardhësit.
400 Lekë / 5 $/ 5
€.
ISBN 978-9928-04-352-8
ISBN 978-9928-04-352-8
