ODEON - K.Traboini poezi e shqipërime 2016

ODEON - PËR GJËRA QË NGJASIN

vëllim i ri poetik i Kolec Traboinit

Pas librave me poezi “E kam Atdheun tek Porta”, “Fajin e ka Hekuba” dhe “Orakujt zbresin në ferr”, botuar në tre vitet e fundit, Kolec Traboini vjen në 2016 me vëllimin poetik “Odeon për gjëra që ngjasin”. Ndryshe prej vëllimeve të mëparshme, në botimin e ri autori krahas meditimeve të tij kryesisht në lëvizje këndej e andej Atlantikut - nga Tirana në Washington dhe anasjelltas - ai sjell edhe një përzgjedhje nga autorët më të njohur amerikanë, të cilët i ka shqipëruar gjatë qëndrimit në Amerikë. Pra kemi në këtë libër bashkimin e krijimtarisë personale me sprovëzën e shqipërimit të disa poetëve amerikanë duke prurë në shqip, jo pak por njëzet autorë. Në krijimet e Traboinit kemi një optikë në lëvizje që fokuson një mori gjërash që ngjasin përreth autorit, një ndjekje hap pas hapi të udhës së tij, rrëfime emocionale nëpër linja, aeroporte, apo ajo çfarë përjeton, fjala vjen, gjatë kalimit nga Tirana për në Vjenë. Pa harruar edhe udhëtimin me taksi nga aeroporti Dulles në Virgjinia drejt kryeqytetit amerikan Washington DC. Kemi një shpalosje emocionale të mbresave që i sjell kalimi në rrugëdaljen për Baltimore, siç e titullon poezinë e tij autori, qytet në breg të oqeanit ku mbylli jetën tragjikisht Edgar Allan Poe. Këtij poeti të madh i kushton një poezi, ndërkohë sjell të shqipëruar edhe dy poezi të Edgar Allan Poes “Vetmi” dhe “El Dorado”. Objeksioni poetik i Traboinit përmbledhur në “Odeonin” e tij është kthjelltësisht deri në detajet më të imta i fokusuar në marrëdhëniet njerëzore: “Kur të marrësh udhën për të dalë”, “Ajo nuk më puthi kur ika” apo “Përsiatje për Vjenën”, “Bangladesh”, “Kapela ime në Washington”, “Kush dreqin ishte ky Charles Bukowski”, “Unë tani rri me Tomin” etj. Tek poezia “Kur të marrësh rrugën për të dalë” ka një mbyllje mjaft të ndjerë bashkë me kuptimin filozofik të largimit nga vendlindja, e kjo ndodh në kohën tonë ku jeta e çdo shqiptari në një farë mënyre është kthyer në një Itakë: “Në çdo ikje është mirë të dish se pjesë e ikjes janë edhe mosardhjet mirë është ta dish para se të ikësh...”. Kësisoj në ndarjen nga Atdheu kemi shprehjen e një emocioni sublim që është parë me gjetje të bukura edhe në vëllimet e mëparshme. Ato i përkasin jetës prej mërgimtari në dy dekada të jetës së vet, gjatë të cilës, ka qenë i detyruar shpesh herë të lëvizte tej e përtej hapësirave oqeanike. Kjo hapësirë kaq jetike në jetën e autorit ndjehet në këtë vëllim më shumë se në asnjë libër tjetër. E kësaj natyre është dhe poezia “Zëri i detit” ku të bëhet se të ndjek hap pas hapi shushurima e valëve me mallin e përvëluar për brigjet e kaltra që lë pas. Në vëllim spikatin poezi si “E bukur kjo ditë si grua”, që përshkruan 21 marsin, që është dita botërore e poezisë e autori këtë kremtim poetik e gjen të mishëruar në harlisjen e lule kumbullave të kuqe në një nga rrugët më të bukura të Tiranës. Shkak emocional ky që kjo ditë pranvere t’i shfaqet poetikisht me hiret e një gruaje të bukur. Eh, sot qenka një ditë e bukur por edhe e trishtë qenka kjo ditë e trishtë sepse sa i prek me dorë gjërat më ikin si petalet e borës së bardhë në faqet e një vajze që ende s’e ka njohur dashurinë e parë as puthjen e aty fluturzat e borës ujësohen avullohen e treten në qiell. Edhe në këtë libër autori Traboini ruan lidhjet emocionale me vendin e origjinës së tij. Thua nuk ka libër pa një dedikim për Traboinin e Hotit, vendlindjen e atit ku prehen eshtrat e të parëve brez pas brezi. Kësaj herë vjen poezia “Fluturo ti shqipja e Hotit”, “Mos ma preni degën e Lisit” dhe “Një zog që këndon”. Në vëllimin “Odeon” autori ka përfshirë dhe tri poezi të gjata në shtratin e një poeme të cilat janë krijime poetike mbështetur nga ngjarjet reale. 

Poezinë “Dyzetegjashtë” ja kushton një fshati martir, Belegut, të masakruar në Kosovë, ku të gjithë burrat e djemtë e fshatit u ekzekutuan nga ushtria pushtuese serbe më 29 mars të vitit 1999. Poezia është si një memorial i mermertë ku janë skalitur të gjithë emrat e viktimave duke përfshirë dhe të rinj 17 vjeçarë. 

Ju mund të thoni çfarë të doni, 

diplomatë të huaj - mbillni 

ullinjtë e paqes na thoni 

e ne do t’i mbjellim ullinjtë 

se luftën kurrë s’e kemi dashur 

në këto troje arbërore 

ku erdhën, na vranë 

e na dogjën. 

Mund të na thoni: 

“Mos shihni pas! 

Harroni plagët e luftës!” 

por plumbat që kemi 

në gjoks nuk është e lehtë 

t’i harrojmë. 

Kemi aq dhimbje 

sa vetë zemra na peshon 

si plumb 

se ata ishin 46 

e tash nuk janë më askund! 

Te poezia “Zero pas njëshit” gjen motiv nga vrasja e një bankieri të njohur shqiptar, akt i kryer në mes të kryeqytetit pa arritur kurrë të merret vesh e vërteta e këtij akti barbar. Këtu gjen shfaqje poezia me shqetësime qytetare, ajo që quhet reflektimi dhe protesta shoqërore, tematikë e problematikë të cilën poeti Traboini gjithherë në krijimtarinë e tij e ka trajtuar me guxim. Mjaftojmë të kujtojmë poemën e tij madhore “Orakujt kanë zbritur në ferr”, një punë këmbëngulëse që ka në vëmendje gjithçka që ka ngjarë në jetën e popullit në një periudhë mbi rreth 20-vjeçare. 

Poema “11 minuta” kushtuar studentes Klea, që e thyer prej dashurisë kreu vetëvrasje, është mjaft emocionuese. Poema e ndjek veprimin minutë pas minute të ngjitjes në katin e 11-të ku shkoi të fluturonte si mjellmë në qiellin e dhjetorit me re e shi. Fjalët e kursyera janë si gurët e një mozaiku, i cili ka një përmbajtje tragjike e të dhimbshme, pikërisht atë ditë që bota festonte e lindjen e Krishtit. 

Donte veç një ditë 

për të ardhur Krishtlindja 

mrekullia që pritej 

të ndodhte 

një qiri shprese 

ndezur nga pleqtë 

një pemëz, 

ca dritëza si yje 

blegërima e një qengji, 

zëri i vogëlushit 

që ende flinte brenda njeriut. 

Të gjitha këto ishin në ardhje 

duhej veç një ditë, 

1440 minuta 

por asaj veç një minutë 

i kish mbetur 

sa për t’u ngjitur 

në katin e njëmbëdhjetë 

atje ku frynte erë 

atje ku me siguri 

ca engjëj e prisnin 

me flatrat e tyre si diell.

Autorët që sillen të shqipëruar në këtë vëllim janë poetet amerikanë që nga Charles Bukowski me gjashtë poezi, Edgar Allan Poe me dy poezi, Emili Dickinson me tre poezi, Robert Frost me pesë poezi, Ezra Pound me katër poezi, James Wright katër poezi, si dhe Williams Carlos Williams, Hilda Doolittle, Edna St. Vincent Millay, Elizabeth Bishkop, Gwendeline Brooks, Philip Larkin, Derek Walcott, Sylvia Plath, Ted Kooser, Marilyn Nelson, Vijay Seshadri, Henry Cole, Martin Espada dhe anglezi Robert Graves. Libri mbyllet me intervistën e autorit dhënë për shtypin shqiptar: “Gjithçka në art konsiston në dashurinë për jetën”. 

Gazeta "Bota sot"

Zvicër 1 gusht 2016

Libri ka 160 faqe dhe kushton

 500 Lekë / 5 $/ 5 € .

 ISBN  978-9928-04-313-9

LULE PELLAZGJIKE - Kolec Traboini, poezi, Pantheon 2012

 

LULE PELLAZGJIKE - Kolec Traboini, poezi, 

Pantheon 2012 

PORTRETI I POETIT PËRMES VARGJEVE TË TIJ

VLLASOVA MUSTA

Është kënaqësi të marrësh njëherazi dy vëllime poetike në duar, e për më tepër, kur këto i ka shkruar i njëjti autor, që është edhe miku yt.

Jam njohur me Kolecin para shumë vitesh, gati 40 vjet më parë, kur ai u emërua me punë në Kinostudio dhe kishte fare pak kohë, që kishte botuar librin e tij të parë me tregime “Petalet e bajames së hidhur“.

Më vjen mirë, që sot jam këtu, në promovimin e dy librave të rinj, që vinë pas një vargu të gjatë botimesh në prozë dhe poezi dhe që çuditërisht mua më kujtuan apo më sollën pranë freskinë, aromën dhe bukurinë e „Petaleve të bajames së hidhur“ që si një biskajë përherë e blertë, u prin gjithë atyre që erdhën dhe do të vinë pas...

Para se te them dy tri mendime rreth krijimeve për të cilat sot jemi mbledhur, në krye të fjalës, nuk mund të rri pa thënë:

Faleminderit Kolec Traboini për këta libra të përkorë që na ke sjellë, se jo vetëm janë vlerë për ty, por si të tillë, na bëjnë dritë për të folur, na lehtësojnë përzgjedhjen e fjalëve dhe mendimeve si dhe na japin mundësinë të përcjellim urimin më të mirë në ecurinë tënde krijuese.

Është mjaft lehtësuese të marrësh fjalën e të diskutosh, kur ke se për çfarë të flasësh e ku të referohesh. Siç ndodh rëndom në kësi rastesh, nis të lexosh nga njëra poezi tek tjetra dhe befas ndjen se të kanë marrë me vete, të kanë futur në magjinë e tyre dhe krahas leximit, ndjen zë, ndjen tingull dhe kaq e plotë të bëhet kjo tingëllimë, sa të duket sikur nuk ke përpara një poezi, por një qënieje të gjallë, që të flet, të zgjon, të troket e të merr pas vetes duke të shpalosur pafundësi ngjyrash, stinësh dhe ditësh njerëzore.

Poezitë e Kolec Traboinit, përcjellin ngrohtësi, kanë dhimbje, kanë trishtim, kanë brenga apo mall, po aq sa kanë edhe dritë dhe forcë dashurie. E ndoshta për këtë lexohen me një frymë, si në një rrëfenjë, ku janë të mpleksur hijshëm të gjithë elementët që i duhen për t´i dhënë ngjyrë, hapësirë dhe frymë. Përmes poezive vizatohet me një elegancë të hollë dhe tepër i spikatur, portreti i tij, bota e tij, ëndrrat e tij dhe gjithçka që përmbart në të tërën poeti Kolec Traboini.

Dhe kësisoj, nga njëra poezi tek tjetra, është pranë teje jo vetëm poeti, por njëherazi qytetari-intelektual, që s´mund të jetë indiferent dhe përmes një trishtimi njerëzor, na pohon: Para pallatit tonë të vogël me tulla të kuqe Ngritën një ndërtesë të stërmadhe gri Që të kujton dinosaurët E lartë, hijerëndë e të egër. Tani nuk kam më veç një përçik qiell E një çarçaf të verdhë Varur në ballkon si diell… Më tej, të shfaqet njeriu me shpirt të ndjeshëm, që preket qoftë dhe nga një detaj që ndesh në të përditshmen, që ka përjetuar dhe mban të ndrydhur fëmininë e jetimit, që e ndjen më mirë se kushdo tjetër këtë varfëri shpirti dhe natyrshëm thotë:

SHTËPIA E FËMIJËS Mikut tim Ilir Cumani

Një plagë

Një dhimbje

Një dashuri

Që të ndjek pas gjithë jetën

Për pëllumbat e lagur në shi

Një strehëz.

Me tjetër forcë, me tjetër zë e vetëm duke pulsuar të vjen pranë atdhedashësi, ai, që e ka atdheun tek porta, që e merr me vete kudo që shkon e që malli për të është i përhershëm e i pandashëm, i plotë dhe i dridhshëm brenda botë së tij. Ky zë gati gati si në një lëngatë thërret përvajshëm: „ma vodhën atdheun“

Ma vodhën Atdheun kur ika Ma vodhën Atdheun si të mos ish Erdh koha të ndjehem i huaj Në vendin tim kur u shfaqa sërish. E vetmja mundësi është të thërras Deri në kupë të qiellit më zërin prush: Ma vodhën Atdheun! Ma vodhën! Po këtu nuk të dëgjon më askush. e midis tyre, si një kalorës që veçse trokon e s`di të ndalet, përherë rrezëllitës e gjithëstinësh, vjen i dashuruari, e kur fjala është për dashurinë, duket se tek poeti ravijëzohen gjithë ngjyrat e ylberit, fryjnë gjithë flladet dhe erëmirat, këndojnë e cicërojnë gjithë shpendët e hapësirave qiellore dhe zemra e tij, është strehëz për të gjitha, është fyell, kambanë, trumbetë që bie e troket në çdo stinë. Është një e vërtetë e dëshiruar prej kujtdo e për më tepër e një shpirti artistik siç është poeti, që të jetojë bashkë me dashurinë, ndaj ai përsërit:

Nëse viktimë quhet një vajzë

Që unë në kupë kërkoj ta pi

Ma merrni jetën pa mëshirë

Se sa të rroj pa dashuri.

Ose në një tjetër poezi, ai thotë:

Nuk e di, nuk e di

pse dashuria më shfaqet

si Dielli

që del e më ngroh

bash atë çast

kur shpatullat i kam

më të ngrira.

Kolec Traboini është poeti dhe shkrimtari në kërkim të një motivi të ri, përherë i prekshëm dhe i ndjeshëm, përherë i freskët dhe me ngjyrë e kështu do ta kemi pafundësisht, se ai ka tharmin e krijimit, të pjekjes e të lindjes, të mrekullisë që sjell krijimi që buron nga shpirti, i lirë, i pastër dhe tingullshumë.

Botuar në gazetën "Telegraf"

Tiranë 3 prill 2014  f. 19.